<\/p>\n

Pawilon USA na MTP 1957 r. Po targach pojecha\u0142 na Triennale do Mediolanu.
\nFoto: Archiwum<\/small><\/p>\n

Targi s\u0105 owocem przedsi\u0119biorczo\u015bci, talentu i pracy. S\u0105 instytucj\u0105 wolnego handlu, swobodnej wymiany i demokracji. Targi do socjalizmu pasowa\u0142y jak w\u00f3\u0142
\ndo karety. A jednak si\u0119 odbywa\u0142y, skutecznie promuj\u0105c polsk\u0105 gospodark\u0119 i importuj\u0105c demokracj\u0119.<\/p>\n

W rankingu najlepszych przedsi\u0119biorstw i instytucji na \u201e100 lat polskiej gospodarki” Mi\u0119dzynarodowe Targi Pozna\u0144skie uplasowa\u0142yby si\u0119 bardzo wysoko. Przede wszystkim s\u0105 jedn\u0105 z najstarszych polskich marek. Pierwszy Targ Pozna\u0144ski w 1921 r. by\u0142 oryginalnym polskim startupem, kt\u00f3ry nieustannie doskonalony, dzia\u0142a do dzi\u015b. A korzy\u015bci, kt\u00f3re przynios\u0142y krajowi MTP, nie spos\u00f3b przeceni\u0107.<\/p>\n

<\/p>\n

Pawilon ZSRR na MTP. Dar narodu polskiego.
\nFoto: Archiwum<\/small><\/p>\n

W 1918 r. sytuacja by\u0142a klarowna: polski kapita\u0142 by\u0142 s\u0142abo ukorzeniony, bo przegrywa\u0142 z zaborcami. Dlatego w odrodzonej ojczy\u017anie targi wspiera\u0142y rodzimych przemys\u0142owc\u00f3w, fabrykant\u00f3w i kupc\u00f3w i wykreowa\u0142y polski przemys\u0142 narodowy.<\/p>\n

W 1945 r. sytuacja by\u0142a odwrotna: komunistyczne w\u0142adze otrzyma\u0142y z Moskwy polecenie, \u017ce nale\u017cy wykarczowa\u0107 polski kapita\u0142, fabrykant\u00f3w i kupc\u00f3w,
\na przemys\u0142 i handel upa\u0144stwowi\u0107. Razem z pozna\u0144skimi targami, bo innych ju\u017c w powojennej Polsce nie by\u0142o. Zosta\u0142y za Bugiem, za now\u0105 wschodni\u0105 granic\u0105.<\/p>\n

Ostatni dzie\u0144 ostatnich wolnych targ\u00f3w przypad\u0142 w niedziel\u0119 7 maja 1939 r. By\u0142y to XIX Mi\u0119dzynarodowe Targi Pozna\u0144skie. Uczestniczy\u0142o w nich 20 pa\u0144stw, przedwojenny rekord, i zwiedzi\u0142o je ponad 200 000 os\u00f3b, z czego wi\u0119kszo\u015b\u0107 po sejmowym przem\u00f3wieniu ministra spraw zagranicznych J\u00f3zefa Becka sprzed dw\u00f3ch dni, kt\u00f3ry powiedzia\u0142, \u017ce \u201eMy w Polsce nie znamy poj\u0119cia pokoju za wszelk\u0105 cen\u0119. Jest tylko jedna rzecz w \u017cyciu ludzi, narod\u00f3w i pa\u0144stw, kt\u00f3ra jest bezcenn\u0105. T\u0105 rzecz\u0105 jest honor”.<\/p>\n

<\/p>\n

Plakat reklamuj\u0105cy wystaw\u0119 USA na MTP 1957 r.
\nFoto: Archiwum<\/small><\/p>\n

Atmosfera tamtej imprezy by\u0142a napi\u0119ta. Nad niemieckim pawilonem powiewa\u0142a butnie ogromna flaga ze swastyk\u0105, a w pawilonie Wolnego Miasta Gda\u0144ska
\nna wielkim plastycznym planie miasta nie by\u0142o Westerplatte. Targi zamykano uroczy\u015bcie, a wystawcy, kontrahenci i go\u015bcie umawiali si\u0119 zwyczajowo za rok.<\/p>\n

Kto w\u00f3wczas przypuszcza\u0142, \u017ce nast\u0119pne mi\u0119dzynarodowe targi odb\u0119d\u0105 si\u0119 dopiero za osiem lat, a w niepodleg\u0142ej Polsce \u2013 za 50. Przez te p\u00f3\u0142 wieku, w ludowej Polsce, przyjdzie targom dzia\u0142a\u0107 w atmosferze zimnej wojny, za \u017celazn\u0105 kurtyn\u0105, na arenie najwi\u0119kszej w Europie wojny wywiad\u00f3w. Targi by\u0142y oczkiem
\nw g\u0142owie Polak\u00f3w, ale drzazg\u0105 w oku bezpieki i komunistycznych w\u0142adz.<\/p>\n

W czasie wojny tereny targowe, jedne z najpi\u0119kniejszych w Europie, zosta\u0142y zniszczone w 80 proc. Ocala\u0142y tylko zewn\u0119trzne mury hal. W lipcu 1945 r., bezpo\u015brednio przed obradami konferencji poczdamskiej, Rada Narodowa Poznania podj\u0119\u0142a uchwa\u0142\u0119 o odbudowie i reaktywacji Targ\u00f3w Pozna\u0144skich, kt\u00f3re by\u0142y instytucj\u0105 miejsk\u0105. Powo\u0142ano Komisj\u0119 Targ\u00f3w Pozna\u0144skich i zacz\u0119to starania o uzyskanie zgody w\u0142adz pa\u0144stwowych na organizacj\u0119 targ\u00f3w. W kwietniu 1946 r. Hilary Minc, szef Komitetu Ekonomicznego Rady Ministr\u00f3w, podj\u0105\u0142 uchwa\u0142\u0119, \u017ce od 1947 r. corocznie organizowane b\u0119d\u0105 Mi\u0119dzynarodowe Targi Pozna\u0144skie. Jesieni\u0105 1946 r. otwarto wystaw\u0119 \u201eOdzie\u017c i dom”. Jednocze\u015bnie Biuro Targ\u00f3w Pozna\u0144skich organizuje polskie stoiska na kilku targach w Europie, mi\u0119dzy innymi w Pary\u017cu i Lyonie, eksponuj\u0105c nasze skromne mo\u017cliwo\u015bci eksportowe i zapowiadaj\u0105c rych\u0142e otwarcie mi\u0119dzynarodowych targ\u00f3w w Poznaniu.<\/p>\n

<\/p>\n

Medal 50. Targ\u00f3w Jesiennych \u201eJesie\u0144 \u201888\u201d.
\nFoto: Archiwum<\/small><\/p>\n

Pierwsze po wojnie, 20. z kolei, Mi\u0119dzynarodowe Targi Pozna\u0144skie otwarto wiosn\u0105 1947 r. Wzi\u0119\u0142o w nich udzia\u0142 1604 wystawc\u00f3w, w tym 108 zagranicznych
\nz 12 kraj\u00f3w. Frekwencja zwiedzaj\u0105cych by\u0142a imponuj\u0105ca \u2013 351 500 os\u00f3b. Pozna\u0144 liczy\u0142 wtedy oko\u0142o 270 tys. mieszka\u0144c\u00f3w. Intencj\u0105 tych targ\u00f3w by\u0142o przywr\u00f3cenie nadziei na powr\u00f3t do normalnego \u017cycia i mi\u0119dzynarodowych kontakt\u00f3w. Nie by\u0142o mowy o handlu, bo nasze mo\u017cliwo\u015bci eksportowe by\u0142y znikome. W Poznaniu liczono, \u017ce MTP b\u0119d\u0105 wspiera\u0142y miasto. Dla Polak\u00f3w za\u015b by\u0142o to wa\u017cne wydarzenie ekonomiczne i polityczne, bo otwiera\u0142o nas na \u015bwiat.<\/p>\n

W 1948 roku targi odwiedzi\u0142 Boles\u0142aw Bierut, prezydent RP, agent NKWD, kt\u00f3ry wpisa\u0142 do ksi\u0119gi pami\u0105tkowej: \u201eZarz\u0105d miasta Poznania pierwszy odbudowa\u0142 tradycj\u0119 targ\u00f3w mi\u0119dzynarodowych w Polsce i przez to przy\u015bpieszy\u0142 niew\u0105tpliwie aktywizacj\u0119 naszych warsztat\u00f3w i przedsi\u0119biorstw. Jest to wielk\u0105 zas\u0142ug\u0105 m. Poznania i dowodem gospodarno\u015bci Wielkopolan. Nale\u017cy si\u0119 im za to wdzi\u0119czno\u015b\u0107 ca\u0142ego naszego spo\u0142ecze\u0144stwa”.<\/p>\n

Niebawem wszystko okaza\u0142o si\u0119 mrzonk\u0105. Minister handlu i przemys\u0142u Hilary Minc, jak na ironi\u0119 syn zamo\u017cnego kupca, w czerwcu 1947 r. og\u0142osi\u0142 bitw\u0119
\no handel, czyli likwidacj\u0119 prywatnego handlu i drobnej wytw\u00f3rczo\u015bci. Prawie 80 proc. sklep\u00f3w by\u0142o w\u00f3wczas prywatnych. Jednocze\u015bnie na arenie \u015bwiatowej zimna wojna wesz\u0142a w niebezpieczn\u0105 faz\u0119. Targi traci\u0142y sw\u00f3j handlowy charakter. W 1949 roku tzw. kraje demokracji ludowej powo\u0142a\u0142y do \u017cycia RWPG
\ni za\u0142atwia\u0142y wszystkie umowy gospodarcze i handlowe. Targi nie by\u0142y im do niczego potrzebne.<\/p>\n

Zimn\u0105 wojn\u0119 jako pierwszy zapowiedzia\u0142 J\u00f3zef Stalin, kt\u00f3ry w lutym 1946 r. stwierdzi\u0142, \u017ce \u201ekomunizm i kapitalizm nie mog\u0105 koegzystowa\u0107”. Jednocze\u015bnie zdecydowa\u0142 o wstrzymaniu wszelkiego handlu z Zachodem. Miesi\u0105c p\u00f3\u017aniej Churchill w Fulton, w USA, powiedzia\u0142: \u201eOd Szczecina nad Ba\u0142tykiem do Triestu nad Adriatykiem w poprzek kontynentu opad\u0142a \u017celazna kurtyna”. I zako\u0144czy\u0142 tak: \u201eWitamy Rosj\u0119 na jej prawnie nale\u017cnym miejscu w\u015br\u00f3d wiod\u0105cych narod\u00f3w \u015bwiata”.<\/p>\n

Premier Wielkiej Brytanii doskonale wiedzia\u0142, jaki uk\u0142ad polityczny podpisa\u0142 ze Stalinem w Ja\u0142cie. Nie ulega przecie\u017c w\u0105tpliwo\u015bci, \u017ce by\u0142 jednym ze sprawc\u00f3w zimnej wojny i to on t\u0119 kurtyn\u0119 spu\u015bci\u0142. R\u00f3wnie\u017c na pozna\u0144skie targi.<\/p>\n

Tymczasem na MTP w 1950 r. powierzchnia wystawowa wzros\u0142a trzykrotnie, do 59 000 mkw., w targach uczestniczy\u0142o 18 kraj\u00f3w, dziesi\u0119ciokrotnie zmala\u0142a liczba wystawc\u00f3w krajowych \u2013 ledwie 170, firm zagranicznych by\u0142o 259, natomiast liczba zwiedzaj\u0105cych wzros\u0142a do 1,1 mln. W tym samym tempie, w jakim w\u0142adze stara\u0142y si\u0119 wygasi\u0107 targi \u2013 ros\u0142a liczba ch\u0119tnych, \u017ceby je zobaczy\u0107. Komunistyczny rz\u0105d, zaniepokojony t\u0105 ciekawo\u015bci\u0105 Polak\u00f3w, zawiesi\u0142 dzia\u0142alno\u015b\u0107 MPT.<\/p>\n

Po czterech latach przerwy, rok po \u015bmierci Stalina, prezydium rz\u0105du podj\u0119\u0142o uchwa\u0142\u0119 o urz\u0105dzeniu XXIV MTP w lipcu 1955 r. Wysoka frekwencja zaskoczy\u0142a wszystkich: 24 pa\u0144stwa, 1551 wystawc\u00f3w, w tym 351 zagranicznych, i ponad 1,3 mln zwiedzaj\u0105cych. Targi zwiedzi\u0142 Bierut, jako I sekretarz PZPR, co zapocz\u0105tkowa\u0142o zwyczaj wizytowania MTP przez pierwszych sekretarzy. By\u0142 te\u017c, zaintrygowany fenomenem pozna\u0144skich targ\u00f3w, Michai\u0142 Sus\u0142ow \u2013 sekretarz KC KPZR, p\u00f3\u017aniej czo\u0142owy ideolog komunistyczny.<\/p>\n

W 1956 r., w ostatnim dniu jubileuszowych XXV MTP, w Poznaniu wybuch\u0142o robotnicze powstanie. Poch\u00f3d strajkuj\u0105cych skierowa\u0142 si\u0119 na targi. Stefan Askanas, legendarny dyrektor targ\u00f3w, poleci\u0142 otworzy\u0107 bramy. Wiedzia\u0142, \u017ce zgodnie z prawem mi\u0119dzynarodowym obszar targ\u00f3w jest eksterytorialny, jak ambasady, czyli wy\u0142\u0105czony z miejscowej jurysdykcji. \u017badne s\u0142u\u017cby pa\u0144stwowe nie mia\u0142y prawa tam wej\u015b\u0107, o czym poinformowa\u0142 odpowiednie s\u0142u\u017cby. Manifestanci w milczeniu przeszli przez tereny targowe, nios\u0105c transparenty, na kt\u00f3rych wypisano \u017c\u0105dania: chleba i wolno\u015bci, wy\u017cszych p\u0142ac, wolnych wybor\u00f3w, precz z okupacj\u0105 sowieck\u0105, precz z komunizmem. Wszystko obserwowali, fotografowali i filmowali zagraniczni dziennikarze i go\u015bcie. Tego samego dnia filmy i zdj\u0119cia dowieziono do Berlina Zachodniego, sk\u0105d zosta\u0142y rozkolportowane na ca\u0142y \u015bwiat.<\/p>\n

Nast\u0119pnego dnia Cyrankiewicz grozi\u0142 w Poznaniu, \u017ce ka\u017cdemu, kto podniesie r\u0119k\u0119 na w\u0142adz\u0119 ludow\u0105, w\u0142adza t\u0119 r\u0119k\u0119 odr\u0105bie. Nie przeszkodzi\u0142o to Cyrankiewiczowi rok p\u00f3\u017aniej, razem z nowym pierwszym sekretarzem W\u0142adys\u0142awem Gomu\u0142k\u0105, uroczy\u015bcie otwiera\u0107 kolejnych targ\u00f3w. Zreszt\u0105, jako wieczny premier, nie opu\u015bci\u0142 \u017cadnej imprezy. Odt\u0105d Gomu\u0142ka z Cyrankiewiczem przyje\u017cd\u017cali regularnie na otwarcia MTP. Pierwszy uprawia\u0142 polityk\u0119, drugi kupowa\u0142 luksusowe samochody.<\/p>\n

Najwi\u0119kszym wydarzeniem w 1957 r. by\u0142 pierwsza wystawa Stan\u00f3w Zjednoczonych w Poznaniu. Dla Polak\u00f3w odwiedzaj\u0105cych \u00f3wczesne targi to by\u0142 historyczny prze\u0142om. Przede wszystkim Amerykanie zbudowali w\u0142asny pawilon wzorowany na kopule Fullera. Nowatorska, zachwycaj\u0105ca hala pokryta nylonem by\u0142a bolesnym uderzeniem w siermi\u0119\u017cny socjalizm. Przed pawilonem samochody, \u0142odzie, \u017cagl\u00f3wki… Wewn\u0105trz urz\u0105dzono typowy ameryka\u0144ski dom z kompletnym wyposa\u017ceniem: nowoczesne meble, lod\u00f3wki, piekarnik \u2013 wszystko l\u015bni\u0105ce, nawet toster. To standard dost\u0119pny dla ameryka\u0144skiego robotnika.<\/p>\n

I w latach nast\u0119pnych podobnie. Coca-cola, skafander kosmonauty, kamie\u0144 z Ksi\u0119\u017cyca. Rz\u0105d ameryka\u0144ski pokazywa\u0142, jaki jest tam poziom \u017cycia i jak ogromna jest przepa\u015b\u0107 mi\u0119dzy komunizmem a kapitalizmem. Ka\u017cdy chcia\u0142 p\u00f3j\u015b\u0107 do Amerykan\u00f3w i t\u0142ok by\u0142 gigantyczny. Wpuszczano jak do muzeum, nie wszystkich naraz. Prezydent J.F. Kennedy w katalogu targowym USA w 1962 r. obja\u015bnia\u0142 zwiedzaj\u0105cym: \u201eWystawa nasza udowadnia, w jak znacznej mierze przyczynia si\u0119 do rozwoju i post\u0119pu konsument, kt\u00f3ry korzysta z wolno\u015bci wyboru w zaspokajaniu swoich potrzeb oraz podnoszeniu swojego standardu \u017cycia”.<\/p>\n

Mi\u0119dzynarodowe Targi Pozna\u0144skie by\u0142y wtedy prawdziwym oknem na \u015bwiat, bo \u017celazna kurtyna na chwil\u0119 si\u0119 tu uchyla\u0142a. W zachodniej obfito\u015bci i dost\u0119pno\u015bci d\u00f3br Polacy zobaczyli swoj\u0105 przysz\u0142o\u015b\u0107. I poci\u0105gn\u0119\u0142a ich.<\/p>\n

W latach 60. i 70. targi nie mie\u015bci\u0142y si\u0119 ju\u017c na macierzystych terenach. Ekspozycje urz\u0105dzano nawet poza Poznaniem. Zacz\u0119to wi\u0119c z wielobran\u017cowych, czerwcowych MTP wyodr\u0119bnia\u0107 imprezy bran\u017cowe. Tak powsta\u0142 m.in. TAKON, znakomite w pomy\u015ble mi\u0119dzynarodowe targi artyku\u0142\u00f3w konsumpcyjnych. Rych\u0142o je skasowano, bo minister handlu zagranicznego Jerzy Olszewski o\u015bwiadczy\u0142, \u017ce nie b\u0119dzie dwa razy w roku przyje\u017cd\u017ca\u0142 do Poznania. Wielce wymowna by\u0142a jego ostatnia konferencja prasowa na MTP w 1979 r. Gierkowska propaganda sukcesu pad\u0142a w zderzeniu z rzeczywisto\u015bci\u0105. Adam Broniarek, dziennikarz \u201eTrybuny Ludu”, organu KC PZPR, zapyta\u0142: \u201ePanie ministrze, Polacy s\u0105 zaniepokojeni, \u017ce gospodarka w ruinie, pogr\u0105\u017camy si\u0119 w d\u0142ugach, co dalej?”. Znu\u017cony minister Olszewski odpowiedzia\u0142: \u201eNie wiem. Po\u017cyczamy rano, \u017ceby odda\u0107 wieczorem. I nikt nie chce ju\u017c nam po\u017cycza\u0107, bo nie mamy z czego oddawa\u0107. Siarka, nasz produkt eksportowy, ko\u0144czy si\u0119. Jest jej mniej, ni\u017c obliczyli\u015bmy. Do widzenia”.<\/p>\n

Dwa lata p\u00f3\u017aniej, w czerwcu 1981 r., Lech Wa\u0142\u0119sa, przewodnicz\u0105cy NSZZ Solidarno\u015b\u0107, przyjecha\u0142 zwiedzi\u0107 MTP. Personel pawilonu radzieckiego nie \u017cyczy\u0142 sobie wizyty Wa\u0142\u0119sy. Ale przewodnicz\u0105cy upar\u0142 si\u0119, \u017ce musi zobaczy\u0107. Kiedy wszed\u0142, Rosjanie pochowali si\u0119. By\u0142o pusto. Na pi\u0119trze wisia\u0142y dwa ogromne, misternie tkane kilimy z wizerunkami Lenina i Bre\u017cniewa. Rozbawiony Wa\u0142\u0119sa powiedzia\u0142: \u201eO, nie wiedzia\u0142em, \u017ce Lenin mia\u0142 syna. Jak to warto zwiedza\u0107 targi”.<\/p>\n

 <\/p>\n

Pierwodruk: Rzeczpospolita, autor Alojzy Kuca, 24.02.2018<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Pawilon USA na MTP 1957 r. Po targach pojecha\u0142 na Triennale do Mediolanu. Foto: Archiwum Targi s\u0105 owocem przedsi\u0119biorczo\u015bci, talentu<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":1096,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[89,66],"tags":[],"class_list":["post-1093","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-archiwalia","category-od-redakcji"],"yoast_head":"\n