Perła w koronie. Targi we Lwowie

Właśnie mija 79 lat, kiedy przerwano XIX Międzynarodowe Targi Lwowskie. Ostatnie polskie targi we Lwowie. Perłę w koronie polskich targów. Miały trwać od 2 do 12 września 1939 roku, otwarto je uroczyście w drugim dniu wojny. Tak zakończyła się historia wielkiej konkurencji miedzy dwoma największymi ośrodkami targowymi międzywojennej Polski – we Lwowie i Poznaniu. „Listopad to dla Polski niebezpieczna pora” – pisał w 1904 roku Wyspiański. Rychło okazało się, że wrzesień to pora jeszcze gorsza.

Lwów – Targi Piłsudskiego

25 września 1921 roku, Naczelnik Państwa Józef Piłsudski otworzył nowe polskie targi – Targi Wschodnie we Lwowie. Tworzące się Targi Lwowskie miały ogromne wsparcie Piłsudskiego, którego ideą było uczynienie ze Lwowa nie tylko ogromnej metropolii o znaczeniu politycznym, ale również najważniejszego ośrodka   handlu Polski z krajami wschodnimi, w szczególności z  Rumunią, Ukraińską SRR i Rosją.

Niewątpliwie w zamyśle Naczelnika Lwów, trzecie po Warszawie i Łodzi największe miasto Rzeczypospolitej, miał być przeciwwagą dla targowego Poznania, gdzie trzy miesiące wcześniej,  28 maja 1921 roku otwarto pierwszy Targ Poznański w niepodległej Polsce.

Targi Wschodnie we Lwowie odbywały się corocznie, w stałym, wrześniowym  terminie. Uroczyste otwarcie Targów Wschodnich miało dramatyczny przebieg.  W trakcie inauguracji targów doszło do zamachu na Józefa Piłsudskiego. Nieudanego zamachu dokonał  Stepan  Fedak, 21- letni Ukrainiec, członek Ukraińskiej Organizacji Wojskowej,  syn znanego lwowskiego adwokata i działacza ukraińskiego – dr Stepana Fedaka.

Poznań – Targi Kwiatkowskiego

Idea zorganizowania przez Polaków targów w Poznaniu narodziła się już w 1917 roku, podczas zjazdu Związku Towarzystw Kupieckich w Poznaniu. Miały to być targi międzynarodowe, zorganizowane na wzór Targów Lipskich. Pomysł zrealizowano parę lat później, po wygranym przez Polaków Powstaniu Wielkopolskim.

I Targ Poznański otwarto  w 1921 roku   i odbywał się od 28 maja do 5 czerwca. Pierwsze targi o charakterze międzynarodowym miały miejsce w 1925. Do tego czasu w targach mogły uczestniczyć firmy polskie, firmy z Wolnego Miasta Gdańska oraz firmy zagraniczne, które miały swoje filie w Polsce i reprezentowali je polscy obywatele.. W 1927 Międzynarodowe Targi Poznańskie targi zostały przyjęte do Związku Targów Międzynarodowych. Wielkim wydarzeniem o międzynarodowym znaczeniu była Powszechna Wystawa Krajowa w 1929 roku, na 10 – lecie Niepodległej Polski, która zwiedziło 4,5 mln ludzi. Pod koniec lat trzydziestych Poznań był czwartym pod względem wielkości międzynarodowym ośrodkiem targowym w Europie – po Lyonie, Lipsku i Mediolanie.

Lwów

Kamieniem węgielnym Targów Wschodnich  była Powszechna Wystawa Krajowa we Lwowie w 1894 roku. Wystawę zorganizowano w setną rocznice Powstania Kościuszkowskiego. Przygotowywano ją przez dwa lata. Na obszarze 50 ha, w sąsiedztwie Parku Stryjskiego, zbudowano 129 pawilonów, podzielonych na 34 główne działy. Kosztowała więcej, niż wynosił ówczesny budżet Krakowa. Wystawa była nie tylko przeglądem dorobku gospodarczego Galicji, ale przede wszystkim stała się prezentacją narodowej sztuki i kultury wszystkich polskich ziem znajdujących się pod zaborami. Specjalnie z tej okazji Wojciech Kossak i Jan Styka namalowali monumentalną Panoramę Racławicką.

Powszechną Wystawę Krajową otwarto uroczyście 5 czerwca 1894 roku. Trwała cztery i pół miesiąca i zwiedziło ją 1 mln 150 osób, czyli dziesięciokrotnie więcej niż wynosiła liczba mieszkańców ówczesnego Lwowa. Z okazji Wystawy uruchomiono pierwszy we Lwowie i w tej części Europy elektryczny tramwaj, łączący teren Wystawy z miastem.

Wystawa była imponującą demonstracją osiągnięć  nauki, sztuki, techniki, gospodarki i przemysłu Galicji, która była uważana za najbardziej gospodarczo zacofaną część ziem austriackich.

Po odzyskaniu niepodległości tereny i obiekty wystawowe wykorzystano dla organizacji Targów Wschodnich, w tym Pałac Sztuki, Pawilon Centralny i Pałac Targów. Już w 1922 roku, podczas II Targów Lwowskich, uczestniczyło w nich 1852 wystawców, w tym ponad 300 wystawców zagranicznych.

Targ Poznański był w tym czasie imprezą tylko krajową. W 1928 roku wystawców było około 1600, z czego 400 to firmy zagraniczne. Ekspozycję zwiedziło wówczas ponad 150 tys. ludzi. Teren wystawowy obejmował obszar 220 tys. m2, w tym 20 tys. to pawilony, których było 46 razem z kioskami.

IX Targi Wschodnie we Lwowie, 7 września 1929 roku, otwierał minister Eugeniusz Kwiatkowski, który na otwarciu powiedział: „  Uroczystość otwarcia IX Targów Wschodnich we Lwowie przypada na wyjątkowy i szczęśliwy moment w Polsce. Na drugim, zachodnim krańcu Rzeczypospolitej, w Poznaniu, w ośrodku, który podobnie jak Lwów, posiada ambicję czynu i rozwoju, ambicję usprawiedliwioną wielkim zmysłem organizacyjnym i dyscypliną w działaniu zbiorowym, świeci zasłużone triumfy Powszechna Wystawa Krajowa, obrazująca stan gospodarczy, kulturalny i cywilizacyjny współczesnej Polski i jej dorobek pierwszego 10-lecia samodzielności na wszystkich odcinkach naszego życia. Jest zrozumiałe, że wystawa poznańska musiała zaabsorbować olbrzymia sumę sił społecznych; mimo woli stała się ona pewną przeszkodą dla organizacji Targów Wschodnich. (…) IX Targi Wschodnie ponownie się otwierają, mają swój cel własny, zupełnie różny od celu wystawy poznańskiej, i domagają się jednej tylko rzeczy – praktycznego i właściwego wyzyskania ich polityczno – handlowej wartości przez społeczeństwo. Jeżeli więc Poznań zobrazował siły potencjalnej Polski, jeżeli stworzył wielką akademię, uczącą społeczeństwo szacunku dla towaru polskiego i polskiej pracy, uczącą zdrowego patriotyzmu gospodarczego, mówiącego realnie nie tylko o możliwości i celowości, ale i prawdzie i zdrowiu, o postępie i rozwoju samowystarczalności produkcji naszej w wielu dziedzinach, to Lwów chce przemienić te wartości potencjalne w kinetyczne, chce zarówno produkcję polską, jak i napięcie potrzeb rynku wewnętrznego rzucić w wir handlu międzynarodowego, w tę potężną przetwornicę wartości ekonomicznych, która pod naporem pracy i energii ludzi stworzy nowe bogactwa, nowe walory i warunki życia.”

Znakomicie zapowiadający się targowy Lwów zniszczył Związek Radziecki.

Ilustracje: na zdjeciach m.in. Nowoczesny pawilon Polskiego Przemysłu Tytoniowego; Plac Centralny z tzw. „Karafką”, czyli ekspozycją wódek Baczyńskiego. Źródło: Muzeum historii miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej, Lwowskie Muzeum Historyczne oraz kolekcja Wolodomyra Rumjancówa.

Ilustracje z zasobów: Centrum historii miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej, Lwowskie Muzeum Historyczne. Archiwum MTP